วิธีการเพาะเชื้อเห็ดฟางจากต้นกล้วย

ในการเพาะเชื้อเห็ดทุกวิธี เชื้อเห็ดจัดว่าเป็นหัวใจสำคัญของการเพาะเห็ด มีเกษตรกรและชาวบ้านมากมายที่มีความสนใจจะเพาะเห็ดไว้บริโภคเอง หรือเพื่อสร้างรายได้เป็นอาชีพ แต่เนื่องจากเชื้อเห็ดที่จะนำมาเพาะนั้นหาซื้อได้ยากในบางพื้นที่ หรือที่มีขายก็มักจะไม่ค่อยมีคุณภาพที่แน่นอน ทำให้ผลผลิตที่ได้ไม่สม่ำเสมอ และไม่มีคุณภาพ หรือเชื้อเห็ดมีราคาที่แพงเกินไป
เกษตรกรน้อยรายนักที่จะผลิตเชื้อเห็ดเอง เพราะใช้ทุนทรัพย์ค่อนข้างสูง ต้องมีเครื่องมือที่จำเป็นหลายอย่าง ต้องใช้เทคนิคปลอดเชื้อ เพื่อควบคุมการปนเปื้อนจากเชื้อจุลินทรีย์แปลกปลอมที่ติดมากับวัสดุที่ใช้เป็นวัสดุเพาะ และสภาพแวดล้อม ซึ่งผู้ปฎิบัติต้องมีการเรียนรู้และฝึกปฏิบัติจึงจะสามารถทำได้
ดังนั้นผู้วิจัยจึงพัฒนาวิธีการผลิตเชื้อเห็ดโดยแบบง่าย โดยไม่ต้องใช้หม้อนึ่งความดันไอน้ำ และตู้เขี่ยเชื้อ ผู้สนใจสามารถทำได้ง่าย และสามารถใช้วัสดุอุปกรณ์ที่มีอยู่ในครัวเรือนมาใช้ในการผลิตเชื้อเห็ดได้ วิธีการทำเชื้อเห็ดฟางอย่างง่ายจากดอกเห็ดฟางสด ทำได้ด้วยตัวเอง
วัสดุอุปกรณ์
1. ต้นกล้วยสดตากแห้ง 1 กิโลกรัม
2. ถุงพลาสติกชนิดใส ขนาด 6×9 นิ้ว 10 ใบ
3. มีดคัทเตอร์ 1 ด้าน
4. แอลกอฮอล์ฆ่าเชื้อ 70 % 1 ขวด
5. แก้วเปล่า 1 ใบ
6. เข็มเย็บกระดาษ 1 อัน
7. ดอกเห็ดฟางสด (ดอกตูม) 1 ดอก
8. กระดาษที่สะอาด 1 แผ่น
9. สำลีเล็กน้อย
10. น้ำสะอาดเล็กน้อย




วิธีทำ
1. นำต้นกล้วยสด และควรเป็นต้นกล้วยตัดใหม่ ๆ มาหั่นเป็นแว่น ๆ หนาประมาณ 0.5 - 1 เซนติเมตร ถ้าเป็นต้นกล้วยที่มีเครือแล้วให้เก็บส่วนของก้านเครือทิ้งให้หมด แล้วใช้มีดสับต้นกล้วยที่หั่นแล้วให้ละเอียดเล็กน้อยประมาณ 1 – 2 เซนติเมตร นำไปตากแดดโดยมีแผ่นพลาสติกหรือวัสดุรองพื้นที่สะอาดเกลี่ยให้บาง ๆ ประมาณ 4 - 5 วัน ควรกลับกองกล้วยทุกวันจนต้นกล้วยแห้งสนิทจึงนำไปทำเชื้อเห็ดฟาง
2. นำต้นกล้วยที่แห้งแล้ววางบนพื้นซีเมนต์หรือบนแผ่นพลาสติก พรมด้วยน้ำสะอาด ผสมคลุกเคล้าจนทั่วแล้วทำการตรวจสอบให้มี ความชื้นหมาด ๆ โดยการใช้มือกำต้นกล้วยแล้วบีบให้แน่น เมื่อคลายมือออก ต้นกล้วยจะเป็นต้นเล็กต้นน้อย หรือรู้สึกชื้นมือ
ถ้าบีบแล้วน้ำหยดหรือซึมออกตามง่ามมือแสดงว่า ความชื้นมากเกินไป ต้องผึ่งลมทิ้งไว้ให้ความชื้นระเหยไปประมาณ 1 - 2 ชั่วโมงถ้าความชื้นมากเกินไปเส้นใยเห็ดฟางจะไม่เจริญ
3. บรรจุต้นกล้วยลงในถุงประมาณถุงละ 200 กรัม (ต้นกล้วยแห้ง 1 กิโลกรัม บรรจุได้ประมาณ 15 - 20 ถุง )
4. นำดอกเห็ดฟางสดมาทำความสะอาด โดยใช้มีดคัทเตอร์ตัดแต่งบริเวณโคนดอกเห็ดฟางที่สกปรกหรือมีวัสดุเพาะติดโคนดอกมาออกให้หมด ควรทำอย่างระมัดระวังอย่าให้ดอกเห็ดฟางกระทบกระเทือนหรือชอกช้ำมาก
5. เทแอลกอฮอล์ลงในแก้วประมาณ 1/2 แก้ว แล้วนำดอกเห็ดฟางที่ตัดแต่งแล้วจุ่มลงไปจนมิดดอกเห็ดฟาง แล้วนำออกมาวางในกระดาษที่สะอาด ปล่อยให้แอลกอฮอล์ระเหยออกจากดอกเห็ดฟางจนแห้ง (ห้ามนำดอกเห็ดฟางแช่ลงในแก้วแอลกอฮอล์แล้วแช่ ทิ้งไว้ )
6. นำสำลีจุ่มแอลกอฮอล์ แล้วนำไปเช็ดถูทำความสะอาดใบมีดคัทเตอร์ ใช้มีดตัดส่วนของดอกเห็ดฟางส่วนใดก็ได้อย่างระมัดระวัง ขนาดประมาณ 1 ตารางเซนติเมตร หนาประมาณ 1 มิลลิเมตร ใส่ลงไปในถุงที่บรรจุต้นกล้วยเตรียมไว้ถุงละ 1 ชิ้นทุกถุง เห็ดฟาง 1 ดอกใช้ได้ประมาณ 10 ถุง
7. จับปากถุงแล้วเขย่าให้เนื้อเยื่อดอกเห็ดฟางอยู่ในบริเวณกึ่งกลางถุงพอดี แล้วแนบปากถุงพับลงมา 2–3 ครั้ง เย็บปากถุงด้วยเข็มเย็บกระดาษ 2-3 ครั้ง
8. นำถุงเชื้อเห็ดฟางบรรจุลงในตะกร้าหรือลังไม้เรียงเป็นแถวทับซ้อนกันได้ไม่เกิน 2 ชั้น แล้วนำไปบ่มเชื้อในอุณหภูมิห้องปกติ (30 องศาเซลเซียส ) ประมาณ 10 -15 วัน เส้นใยเห็ดฟางจะเจริญจนเต็มถุงจึงนำไปเพาะหรือนำไปต่อเชื้อเพื่อขยายให้มี ปริมาณมากขึ้น
สูตรของอาจารย์ สำเนาว์ ฤทธิ์นุตร (วิทยาลัยเกษตรและเทคโนโลยีชัยนาท)
การทำเชื้อเห็ดฟางด้วยต้นกล้วยจากเนื้อเยื่อของดอกเห็ดสด เป็นวิธีการที่ทำได้ง่าย เสียค่าใช้จ่ายน้อย มีขั้นตอนที่ไม่ยุ่งยากนัก แต่ต้องทำให้ถูกต้องจึงจะได้ผลดี เกษตรกรสามารถทำไว้ใช้เองได้ เพียงเตรียมวัสดุดังนี้ คือต้นกล้วยหั่นตากแห้งสนิท(สัก 3 แดด) (ใส่ให้เต็มตามจำนวนถุงที่เตรียมไว้) น้ำสะอาด ดอกเห็ดฟาง เลือกดอกเห็ดฟางที่สมบูรณ์ ขนาดใหญ่ ยังไม่บาน สะอาด สดใหม่ นานไม่เกิน 5 ชั่วโมงหลังเด็ดหรือนำออกจากวัสดุเพาะ อาจซื้อดอกเห็ดฟางนั้นจากตลาดเช้าก็ได้ สัก 4 ดอก มีดคัตเตอร์ 1 ด้าม ถุงพลาสติกขนาด 5 x 8 นิ้ว หรือ ขนาด 5 x 9 นิ้ว จำนวนตามต้องการ ใบ และแอลกอฮอล์ล้างแผล
วิธีทำ
ตวงต้นกล้วยหั่นตากแห้ง และเทลงบนแผ่นพลาสติก ผสมน้ำกับต้นกล้วยหั่นตากแห้ง และตรวจสอบให้มีความชื้นประมาณ 60 – 65 เปอร์เซ็นต์ ด้วยการใช้มือบีบต้นกล้วยหั่นตากแห้ง ให้มีน้ำซึมออกมาตามง่ามนิ้วเพียงเล็กน้อยไม่มากหรือน้อยกว่านี้ นำใส่ถุงพลาสติกที่เตรียมไว้ 3 ใน 4 ของถุง ล้างมือด้วยสบู่ให้สะอาด และล้างมีดคัตเตอร์ และเขียงให้สะอาด นำดอกเห็ดมาตัดแต่งส่วนที่มีวัสดุเพาะติดอยู่ออกให้หมด เช็ดดอกเห็ดและใบมีดคัตเตอร์ด้วยแอลกอฮอล์ ตัดดอกเห็ดจากบนดอกลงสู่โคนดอกเป็นชิ้นๆ ขนาดยาว 2 เซนติเมตร กว้าง 1 เซนติเมตร หนา ½ เซนติเมตร โดยประมาณ
นำเนื้อเยื่อเห็ดฟางสดมาวางไว้บนต้นกล้วยหั่นในถุงนั้น และพับปากถุง นำถุงเพาะเลี้ยงเชื้อเห็ดฟางนั้นไปวางเรียงไว้ในที่ร่มในโรงเรือนหรือที่อุณหภูมิห้องประมาณ 30 องศาเซลเซียส เนื้อเยื่อสดจะกลายเป็นเส้นใย เพาะเลี้ยงไว้นาน 10 – 15 วัน เจริญจนเต็มถุงกล้วยหั่นนั้น ก็สามารถนำมาใช้เพาะเห็ดฟางได้
ข้อดีของการใช้ต้นกล้วยทำเชื้อเห็ดฟาง
- เป็นวัสดุที่หาง่าย
- ต้นทุนต่ำ
- ทำง่าย
- ปลอดเชื้อจุลินทรีย์
- สามารถคัดเลือกสายพันธ์ได้เอง
- เส้นใยแข็งแรงสมบูรณ์และให้ผลผลิตที่ดี
ที่มา : ข้อมูลและรูปภาพ
เกษตรกรรมธรรมชาติ ฉบับที่ 2/2550
http://www.kasetporpeang.com/forums/index.php?topic=5745
http://www.monmai.com